เคยรู้สึกชอบเอาชนะ หรือรู้สึก แพ้ไม่เป็น กันบ้างไหม? ความรู้สึกอยากเป็นที่หนึ่ง หงุดหงิดใจเวลาเห็นใครที่ดีกว่าเรา ทำให้เราเกิดความรำคาญใจและอยากเอาชนะพวกเขา

 

บทความนี้ Alljit ร่วมกับ คุณรัชดาภรณ์ ศรีวิลัย นักจิตวิทยาคลินิก พูดคุยในทุกประเด็นในเรื่องสุขภาพใจ จัดการความรู้สึกชอบเอาชนะในใจเพื่อให้ตัวเราได้ใช้ชีวิตที่เบามากขึ้น

คนแบบไหนที่เรียกว่า แพ้ไม่เป็น

1. คนที่คนที่ชอบการแข่งขัน ชอบเอาชนะผู้อื่นอยู่เสมอ ต้องมาในอันดับต้น ๆ แพ้ไม่ได้ ต้องเป็นที่หนึ่งอยู่ตลอดเวลา 

2. คนที่เริ่มหงุดหงิดเมื่อเห็นผู้อื่นได้ดีกว่า 

3. คนที่มีความอิจฉาอยู่ลึก ๆ เมื่อเห็นใครซักคนได้ดีกว่า ก็จะเริ่มหาข้อตำหนิผู้อื่น 

4. คนที่ยอมรับคำตำหนิจากผู้อื่นไม่ได้ คนเหล่านี้จะเริ่มหงุดหงิดเมื่อมีคนมาเห็นข้อเสียที่ตนเองพยายามปิดบังเอาไว้ 

5. คนที่ชอบความสมบูรณ์แบบตลอดเวลา เขามักจะกดดันตัวเองเพื่อทำให้ทุกอย่างที่เขาทำได้ผลที่ดีที่สุดและพลาดไม่ได้ 

ลักษณะแบบ แพ้ไม่เป็น มักเกิดขึ้นกับช่วงวัยไหน? 

“วัยผู้ใหญ่” เพราะในวัยผู้ใหญ่จะทำให้เราคิดว่าเราต้องเข็มแข็งให้ได้มากที่สุด ต้องการที่จะประสบความสำเร็จ ต้องมั่นคงและผิดพลาดไม่ได้ 

 

“วัยเด็ก” การแข่งขันอาจเป็นในเรื่องของการแข่งขันกีฬา หรือลำดับที่การเรียนในห้องเรียน  แต่อาจไม่ใช่ความชัดเจนว่า แพ้ไม่เป็น แต่สิ่งนี้สามารถปลูกฝังให้เราเป็นคนแพ้ไม่เป็นได้ในตอนโต 

การเลี้ยงดูจากครอบครัว ส่งผลอย่างไร? 

ผู้เลี้ยงดูหรือครูผู้สอน มีผลต่อการสร้างนิสัยหรือพฤติกรรมของเด็ก เพราะเมื่อไหร่ที่เด็กได้รับคำชมจากการชนะมากเกินไป การถูกปลูกฝังให้เป็นที่หนึ่งเท่านั้น การถูกเปรียบเทียบ

 

จะปลูกฝังให้เด็กเชื่อว่าต้องทำให้ชนะเท่านั้น ถึงจะได้รับคำชม หรือการถูกตำหนิมากไป เมื่อทำบางอย่างผิดพลาด ก็จะทำให้เด็กเข้าใจว่า ฉันผิดพลาดไม่ได้และพยายามที่จะเอาชนะอยู่ตลอดเวลา  

“แพ้ไม่เป็น” และ “ชอบเอาชนะ” เหมือนหรือต่างกันอย่างไร?

คำสองคำนี้ไม่เหมือนกันซะทีเดียว แต่อาจมีความหมายคาบเกี่ยวกันอยู่ “คนชอบเอาชนะ” ไม่ได้แปลว่าจะแพ้ไม่ได้ แต่เขาอาจจะรู้สึกแย่กับตัวเองเท่านั้น

 

เมื่อไม่ได้เป็นที่หนึ่ง “คนที่แพ้ไม่เป็น” คือต้องการที่จะชนะทุกอย่าง ละทุกคน และนำพาไปซึ่งความรู้สึกด้านลบกับตัวเองและผู้อื่น

คน แพ้ไม่เป็น รู้ตัวเองไหม? 

ในหลาย ๆ คนรู้ตัวเองแต่ไม่ได้นิยามตนเองว่า แพ้ไม่เป็น แต่อาจให้นิยามกับตัวเองว่า ฉันจะต้องประสบความสำเร็จที่สุด ฉันจะต้องรวยที่สุด ฉันจะต้องโดดเด่นที่สุด

 

เมื่อไหร่ก็ตามที่เขาไม่ได้ตามความคาดหวังก็จะหันมาโทษตัวเอง เพราะเขารู้สึกว่าเขาไม่ได้ในสิ่งที่ต้องการและด้อยค่าตัวเอง 

นิสัย แพ้ไม่เป็นมีข้อดีข้อเสียอะไรบ้าง?

“แพ้” อย่างน้อยก็ทำให้เราได้เรียนรู้ชีวิต ประสบการณ์การแพ้ ทำให้เราเติบโตและเรียนรู้จากความผิดพลาดที่เกิดขึ้น เพื่อไม่ให้เกิดความผิดพลาดซ้ำกับเรื่องเดิม ๆ รวมถึงทำให้เรารู้สึกว่านี้แหละชีวิต ล้มได้ เจ็บได้ 

 

การที่เราพ่ายแพ้ ไม่ได้หมายความว่าอีกฝ่ายชนะ ยอมรับให้ตัวเองว่าแพ้ได้ก่อนว่าแพ้แล้วเรารู้สึกอะไร แล้วอยู่กับอารมณ์ตรงนั้นให้ได้ ไม่หลีกหนีความรู้สึกที่เกิดขึ้น

 

เราไม่จำเป็นต้องคาดหวังกับตัวเองทุกเรื่อง เพราะเราทุกคนจะชนะทุกอย่างมีโอกาสเป็นไปได้ แต่เป็นไปได้ยากและใช้ความพยายามอย่างมาก

ควรทำอย่างไร หากเราแพ้ไม่เป็น?

อย่างที่กล่าวข้างต้น เราต้องทำความเข้าใจกับตัวเองก่อนว่า แพ้แล้วเป็นอย่างไร กระทบเราอย่างไร หากชนะดีกับเราอย่างไร การชนะนำไปสู่ความคิดอะไร การแพ้นำไปสู่ความคิดอะไร

 

เมื่อเข้าใจแล้วค่อย ๆ หาข้อดีให้กับการแพ้ของตัวเอง 

 

บางคนที่ชอบเปรียบเทียบต้องลดการเปรียบเทียบตัวเองกับคนอื่นลงจะช่วยให้เรารู้สึกว่าชีวิตนี้ไม่ต้องแข่งขัน แค่สู่กับตัวเองก็เหนื่อยแล้ว บางคนชอบในความสมบูรณ์แบบ

 

ลองเปลี่ยนความสมบูรณ์แบบนั้นมาอยู่ในรูปแบบงานที่ละเอียดรอบคอบให้มากขึ้น

 

ลดความคาดหวังในการทำงานลง แต่ทำงานด้วยความรอบคอบ เพื่อไม่ให้งานเกิดข้อผิดพลาด หรือในคนที่ชอบการแข่งขันจริง ๆ ก็ยังคงแข่งขันต่อไปได้ แต่เปลี่ยนเงื่อนไขมาแข่งกับตัวเอง

 

โดยแข่งขันภายใต้เงื่อนไขของตนเอง ทำอย่างไรถึงจะพัฒนาตัวเองได้ 

ถ้าคนใกล้ตัวเป็น คนแพ้ไม่เป็น รับมืออย่างไร?

เราไม่จำเป็นต้องรับมือกับเขา เพราะเราไม่ต้องแข่งกับเขา แค่รับรู้พฤติกรรมของเขาและทำความเข้าใจว่าคนนี้นิสัยเป็นแบบนี้ จะทำให้เราเข้าใจในสิ่งที่เขาแสดงออกเพื่อเอาชนะเรา 

 

คนเราทุกคนอาจจะเคยเผชิญกับความรู้สึกแพ้ไม่เป็นอยู่แล้ว เป็นเรื่องธรรมดาของอารมณ์ของเรา ถ้าเรากำลังรู้สึกแบบนี้ อยากให้เราได้ลองถามตัวเอง และทบทวนความรู้สึกของตัวเองว่าเรามีความสุขไหม?

 

เหนื่อยหรือเปล่ากับความรู้สึกนี้? เมื่อเราเจอคำตอบจะทำให้เราได้รู้ว่าเราควรรับมือกับความรู้สึกแพ้ไม่เป็นของเราอย่างไร