ในบางครั้งครอบครัว อาจจะเป็นต้นเหตุของความรู้สึก ไม่มีค่า บางครั้งครอบครัวคือ คนที่บั่นทอนจิตใจเรา ในบทความนี้ Alljit ร่วมกับ คุณรัชดาภรณ์ ศรีวิลัย นักจิตวิทยาคลินิก พูดคุยทุกประเด็นในเรื่องสุขภาพใจ 

รู้สึก ไม่มีค่า 

เวลารู้สึกว่าเราไม่มีค่าเลย มันเป็นสิ่งที่ทุกข์ทรมานจิตใจมาก ๆ การที่เราไม่สามารถรับรู้คุณค่าในตัวเองได้ เป็นสิ่งที่เข้ามารบกวนสุขภาพจิตของเรา

เพราะฉะนั้นการเห็นคุณค่าในตัวเองหรือการรับรู้คุณค่าในตัวเองเป็นสิ่งสำคัญมาก ๆ อย่างการที่จะส่งเสริมให้เรามีสุขภาพโดยรวม

รวมไปถึงคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้ การที่เราเห็นคุณค่าในตัวเองต่ำหรือถ้าเรารู้สึกตัวเองไร้ค่า อาจจะส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตของเรา รวมไปถึงอาจจะนำไปสู่ปัญหาสุขภาพจิต

มากไปกว่านั้นเรื่องของการสร้างสัมพันธภาพกับคนอื่นก็จะเป็นเรื่องที่ยากมาก ๆ ด้วย 

การรับรู้คุณค่าในตัวเอง

“ครอบครัว” พื้นฐานในการรับรู้คุณค่าในตัวเอง 

การที่เราจะเสริมสร้างการเห็นคุณค่าในตัวเองหรือการรับรู้คุณค่าในตัวเอง เป็นสิ่งที่มองข้ามไม่ได้ แต่การรับรู้คุณค่าในตัวเองเหมือนการที่เราจะเห็นว่าตัวเราเอง เป็นคนที่มีคุณค่าได้ จะถูกพัฒนาได้ หลัก ๆ แล้วมาจาก “ครอบครัว”

เพราะการที่ตัวเราเองจะพัฒนาและเราจะรับรู้คุณค่าตัวเองได้ดีมาก ๆ ตามหลักที่วิชาการในช่วง 3 ขวบปีแรกของเรา เป็นช่วงเวลาที่สำคัญมาก ๆ ที่ตัวเราเองจะได้มองเห็นตัวเราเองว่าเราเป็นคนที่มีคุณค่ามากแค่ไหนและสามารถรับรู้คุณค่าในตัวเองได้อย่างไรบ้าง 

ส่วนที่ 1 คำชมเฉยพ่อแม่ 

พูดชมเชยแม้จะเป็นแค่ความพยายามให้เราพยายามทำอะไรสักอย่าง จะส่งผลให้ตัวเองเกิดเป็นความรู้สึกว่าเราทำอะไรได้ดีและเราสามารถทำอะไรได้ จะทำให้เราสามารถตั้งใจแล้วก็ไปถึงตรงนั้น วันหนึ่งก็จะเกิดเป็นความสำเร็จขึ้นมาได้

การที่มีคนบอกและมองเห็นว่าเรื่องนี้เราสามารถทำสำเร็จได้ ตัวเราเองก็จะมีความพยายามต่อไป การชื่นชมหรือยินดีกับเราแม้จะเป็นความพยายามเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ของเรา

มันก็เป็นสิ่งที่ครอบครัวควรจะให้ความสำคัญ  ควรจะให้การใส่ใจหรือหันมาเห็นความพยายามเล็ก ๆ น้อย ๆ ของเรา

ส่วนที่ 2 ฝึกให้ช่วยเหลือตัวเองได้

ในช่วงวัยเด็กของเราควรจะได้รับการฝึกช่วยเหลือตัวเอง สามารถได้ทำอะไรได้ด้วยตัวเอง ถ้าตอนนั้นเราทำได้ เราพยายามแล้วพ่อแม่ตื่นเต้นหรือดีใจกับสิ่งที่เราทำได้

ก็จะเกิดเป็นความรู้สึกดี ๆ ที่มีต่อตัวเอง มีความเคารพและเห็นคุณค่าในตัวเอง มันก็จะเกิดเป็นความภาคภูมิใจของเราได้ด้วย 

ครอบครัวคือสิ่งสำคัญในการสร้างความภาคภูมิใจตัวเอง

ถ้าเรารู้สึกว่า เราไม่เป็นที่รักของพ่อแม่ เราไม่เก่ง ไม่มีคุณค่า เราแย่มาก ๆ เลยในสายตาของคนอื่น ดังนั้นการที่ครอบครัวปลูกฝังพื้นฐานเหล่านี้มาให้เราก็จะเป็นตัวที่ช่วยเสริมสร้างการมองเห็นคุณค่าในตัวเอง

ซึ่งสำคัญมาก ๆ ในช่วงวัยเด็กของเราเป็นอะไรที่ควรจะให้ความสำคัญมาก ๆ 

การเลี้ยงดูของแต่ละครอบครัวก็จะมีความแตกต่างกัน ซึ่งในการเลี้ยงดูของแต่ละครอบครัวก็จะส่งผลต่อความรู้สึกของเด็กที่อยู่ในครอบครัวนั้น เช่นเดียวกัน ถ้าครอบครัวที่เลี้ยงมาแบบพยายามเปรียบเทียบลูกกับคนอื่นอยู่เสมอ

มันก็จะเหนื่อยและเกิดความคิดว่าตัวเราเองเกิดมามีคนเดียวบนโลกก็ยังต้องถูกเปรียบเทียบกับคนอื่นได้อีก มันจะหล่อหลอมให้เราไม่กล้าแสดงออก ไม่กล้าแสดงความคิดเห็น ไม่กล้าที่จะแสดงศักยภาพของตัวเอง

ก็จะทำให้เราเป็นคนที่ไม่มั่นใจในตัวเอง เราก็จะไม่เห็นคุณค่าในตัวเองเลย แม้ในวันที่เราพยายามเต็มที่แล้ว

สิ่งเหล่านี้คือสิ่งที่พ่อแม่ควรจะให้ความสำคัญมาก ๆ ซึ่งเป็นพื้นฐานในการเรียนรู้ที่จะสร้างการเห็นคุณค่าในตัวเอง รักตัวเองและมั่นใจในตัวเอง มันจะทำให้เขาสามารถพัฒนาต่อเนื่องขึ้นมาได้

มันจะทำให้เขารู้สึกว่าตัวเองมีค่าพอและเป็นคนนึงที่เห็นคุณค่าในตัวเอง

หากขาดการเลี้ยงดูที่เหมาะสมและตัวเราเองพยายามมองเห็นเฉพาะอดีตที่ผิด บางทีมันอาจจะทำให้เราค่อย ๆ จมกับความรู้สึกตรงนั้นลงไปเรื่อย ๆ 

ถ้าวันนี้เรารู้แล้วว่า เราเติบโตมาในครอบครัวที่ทำให้เรารู้สึกว่าเราไม่มีค่าเลย เราก็กลับมาสร้างการเห็นคุณค่าด้วยตัวเอง ไม่ว่าเราจะเติบโตมาในครอบครัวแบบไหนก็ตาม

แต่สุดท้ายแล้ว “เรามีสิทธิ์ในการที่จะเลือกทางเดินชีวิตของตัวเอง เรามีสิทธิ์ที่จะเลือกตัวตนที่เป็นเราอย่างที่เราควรจะเป็นและเราทุกคนเกิดมาล้วนมีคุณค่าในตัวเอง”