เคยไหม? กลัวถูกปฏิเสธ กลัวการถูกตัดสิน? จนไม่กล้าปฏิสัมพันธ์กับใครเลย ทำให้สงสัยว่าสิ่งที่เป็นอยู่ ใคร ๆ ก็เป็นกัน หรือ เราเป็นอยู่คนเดียว? มาทำความเข้าใจ Avoidant Personality Disorder 🙂

ความรู้สึกกลัวถูกปฏิเสธหรือถูกตัดสิน เกิดขึ้นทุกวันทุกเวลาที่ต้องปฏิสัมพันธ์กับผู้คนอยู่ที่ว่ามากหรือน้อย ถ้าเป็นคนที่รู้จักกันกับเรา เราก็จะมีความรู้สึกมาก เพราะถ้าโดนปฏิเสธหรือตัดสินจากคนที่รู้จักกันจะส่งผลกระทบต่อจิตใจได้มากกว่า

การกลัวการปฏิเสธ การตัดสิน เป็นเรื่องปกติไหม?

• กลัวการปฏิเสธ กลัวถูกปฏิเสธไม่ว่าจะเรื่องอะไร ไปจนถึงกลัวว่าคนอื่นจะปฏิเสธทางสังคม คือ ไม่ให้เข้ากลุ่ม
• กลัวการตัดสิน กลัวว่าจะถูกมองในแง่ร้าย กลัวว่าคนอื่นจะมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับตัวเองไปในทางที่ไม่ดี

ถือว่าเป็นเรื่องที่ปกติเราเรียกว่า Imaginary audience เป็นปรากฏกการณ์ทางจิตวิทยาที่คนจะรู้สึกว่าตัวเองถูกจับจ้อง ถูกตัดสิน ทำให้ความกลัวพวกนี้เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้ตามธรรมชาติ

แบบไหนไม่ปกติ? 

กระทบกับชีวิตประจำวัน

• ไม่กล้าปฏิสัมพันธ์กับใคร เพราะกลัวไปหมด
• กระทบการเรียน การทำงาน ไม่สามารถออกไปเรียนหรือทำงานตามปกติได้
• เกิดความเครียด ความทุกข์ หรืออารมณ์ทางลบอื่น ๆ ที่ถ้าไม่ถูกจัดการอาจนำไปสู่ภาวะหรือโรคที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิตได้
• หลีกเลี่ยงการทำงานที่ต้องติดต่อประชาสัมพันธ์กับผู้คนจนกระทบกับการทำงาน ทำให้ไม่สามารถทำงานบางอย่างได้
• ไม่กล้าไว้ใจคนอื่นถึงแม้ว่าคนนั้นจะเป็นคนที่หวังดีกับเราก็ตาม
• ไม่กล้าลองเสี่ยงทำสิ่งใหม่ ๆ ทำให้ติดอยู่ในกับดัก comfort zone
• รู้สึกว่าตัวเองไร้ค่า ไม่ควรได้รับความสนใจจากสังคม

Avoidant Personality Disorder

โรคนี้จัดอยู่ในกลุ่มความผิดปกติทางบุคลิกภาพ คือ คนจะหลีกเลี่ยงสถานการณ์ทางสังคม เพราะเขากลัวที่จะถูกปฏิเสธหรือถูกตัดสินจากคนอื่น ข้อมูลจาก e-book มหาวิทลัยรามคำแหง Avoidant personality disorder

มีการจำกัดความสัมพันธ์กับผู้อื่น ไม่เต็มใจที่จะมีปฏิสัมพันธ์ในสังคม เป็นผลมาจากการที่มีความรู้สึกไว ความรู้สึกกลัว การถูกวิจารณ์หรือการถูกปฏิเสธ บุคคลที่มีลักษณะ Avoidant จะไม่พยายามคบผู้อื่น

ไม่สามารถรู้สึกสบายใจ รู้สึกปล่อยใจได้เต็มที่ตอนอยู่กับคนอื่นมากนัก บางคนจะพยายามหลีกหนีจากสถานการณ์ที่จะทำให้รู้สึกอับอาย หรือความเสี่ยง เพราะ Avoidant ไม่สามารถเผชิญหน้ากับคำวิจารณ์เพียงเล็ก ๆ น้อย ๆ ต้องการที่จะได้รับรองความสำเร็จตั้งแต่ไม่ลงมือทำ ถ้าไม่มีการรับรองก็เลือกที่จะไม่ทำสิ่งนั้นเลยดีกว่า

อาการ Avoidant Personality Disorder

อาการคร่าว ๆ คือ 

1. Sensitive 

อ่อนไหวกับการถูกปฏิเสธและการถูกตัดสินจากคนอื่น ส่งผลให้มีพฤติกรรมได้หลายอย่าง เช่น ยอมรับคำวิพากษ์วิจารณ์ไม่ได้ 

2. Inadequate 

รู้สึกว่าสิ่งที่ตัวเองเป็นยังไม่เพียงพอ ไม่ถึงความคาดหวังของคนอื่น

3. Avoid

ถึงแม้จะอยากปฏิสัมพันธ์กับคนอื่น แต่ทำไม่ได้ เพราะมีความกลัวที่รุนแรงมาก

5. Low self-Esteem

6. มองโลกในแง่ลบ ไม่ไว้ใจผู้อื่น

7. แยกตัวเองออกมาจากสังคม

รู้สึกว่าตัวเองไม่ถึงความคาดหวังของคนอื่น

สาเหตุที่ทำให้รู้สึกว่าตัวเอง Inadequate มีเหตุผลทางจิตวิทยาด้วย จากเว็บไซต์ Nick Wignall กล่าวไว้ว่ามี 4 อย่าง

1. มีความคาดหวังที่ไม่ยึดกับความเป็นจริง

2. ต้องพึ่งพาการยืนยันจากคนอื่น ต้องให้คนอื่นมาบอกว่าเราดีพอถึงจะรู้สึกว่าตัวเองดีพอ แต่คนอื่นเป็นปัจจัยภายนอกที่ควบคุมไม่ได้ พอเราไม่ได้รับคำพูดเหล่านั้น กลายเป็นว่าเรามีมุมมองทางลบต่อตัวเอง

3. จมอยู่กับสิ่งร้าย ๆ ความผิดพลาด ความล้มเหลวในอดีต

4. ไม่ชัดเจนกับสิ่งที่ให้คุณค่าและความสำคัญ บางทีความรู้สึกเคว้ง ๆ ทำให้เรารู้สึกว่าตัวเองไม่เอาไหน

Avoidant personality disorder vs Social phobia?

Avoidance จะไม่มั่นใจในตัวเอง รู้สึกว่าตนเองบกพร่อง ไม่ดีเท่าผู้อื่น อ่อนไหว มองโลกในแง่ลบอย่างชัดเจน อ่อนไหวต่อคำวิพากษ์วิจารณ์หรือการปฏิเสธ

จึงต้องการหลีกเลี่ยงสังคมและการปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นแต่ Social phobia จะเป็นความกังวลว่าเราจะไปทำอะไรให้ตัวเองขายหน้ารึเปล่า 

Avoidant personality vs Antisocial

ทั้งสองจะหลีกเลี่ยงสังคมทั้งคู่ จะมีมุมมองทางลบต่อสังคม แต่คนละแบบกัน Avoidance จะกลัวว่าคนอื่นจะมาตัดสินเรา แต่ Antisocial จะหนักกว่านั้น 

Antisocial มักไม่รู้สึกผิดกับการกระทำของตนเพราะสามารถหาเหตุผลมารองรับการกระทำของตนเองได้ ไม่มีความวิตกกังวล ไม่สนใจความรู้สึกของผู้อื่น มีความก้าวร้าว ไม่สนใจกฎเกณฑ์

Avoidant personality disorder VS Schizoid disorder (เก็บตัว)

ความแตกต่างระหว่าง Schizoid กับ Avoidance personality คือ Avoidance แคร์เสียงวิจารณ์ รู้สึกไม่มั่นคง แต่  Schizoid จะแยกตัวเอง เย็นชา ไม่สนใจคำวิพากษ์วิจารณ์ เก็บตัว ไม่ชอบสังคมมาตั้งแต่เด็ก ๆ

Avoidant personality disorder เป็นคนชอบหลบหลีกไม่ใช่คนหนี้ปัญหา

อยากให้ลองจินตนาการถึงมีมมีกองไฟไหม้ตรงหน้าแต่ยังเบือนหน้าไม่หาวิธีดับไฟ = หนีปัญหา

Avoidant จะมีการหลีกเลี่ยงที่จะเผชิญหน้ากับคน ดูเหมือนจะหนีปัญหาก็จริง แต่เขาอาจจะเป็นแค่กับเรื่อง ๆ เดียว แต่ขึ้นชื่อว่า คนหนีปัญหา แล้ว อาจจะหนี อาจจะพยายามหลีกเลี่ยงในทุก ๆ เรื่องเลย

เกิดจากอะไร?

1. Self-conscious สูง

ส่วนหนึ่งเพราะคน ๆ นั้นมี Self-conscious ที่สูง ความหมายของคำว่า Self-conscious คนมักเข้าใจผิดคิดว่าหมายถึงการตระหนักรู้ในตัวเอง ว่าตอนนี้เรากำลังคิดอะไรรู้สึกอะไรอย่างเดียว

แต่จริง ๆ แล้วคำนี้หมายถึง การที่เรารู้สึกประหม่าและไม่สบายใจเพราะเรากังวลว่าคนอื่นจะคิดยังไงกับเรา ได้ด้วย อ้างอิงจาก Cambridge dictionary 

2. มีปัจจัยภายนอกกระทบ จากเว็บไซต์ Sheppard Pratt ว่า

• มีปัญหาสุขภาพจิตอื่น ๆ เป็นทุนเดิม เช่น ซึมเศร้า วิตกกังวล
• ครอบครัวมีประวัติด้านสุขภาพจิต 
• การถูกทารุณหรือถูกเมินจากการเลี้ยงดู
• มีเหตุการณ์รุนแรงเกิดขึ้นในอดีต 
• พันธุกรรม 
• อาการป่วยทางกาย

รับมือเบื้องต้น?

เตือนตัวเองว่าไม่มีใครสนใจเราขนาดนั้น

ยอมรับความเป็นจริง ขอแยกเป็นข้อ ๆ 

1. ยอมรับว่าการถูกปฏิเสธเป็นเรื่องปกติ ทุกคนมีความต้องการของตัวเอง มีความอยาก-ไม่อยาก เพราะงั้นไม่ได้ผิดที่ใครเลย แค่ว่าความต้องการแตกต่างกัน เรามีสิทธิ์ปฏิเสธคนอื่นยังไง คนอื่นก็มีสิทธิ์ปฏิเสธเราแบบนั้น

2. ยอมรับว่าการถูกตัดสินเป็นเรื่องปกติ ทุกคนต่างมีความคิดเห็นต่อสิ่งต่าง ๆ เสมอ แต่ที่แน่ ๆ ย้อนกลับไปที่ข้อแรกด้วยว่า ไม่มีใครสนใจเราขนาดนั้นหรอก ถ้าเราทำอะไรที่ไม่เข้าหูเข้าตาคนอื่น แต่ไม่เดือดร้อนใคร แค่นั้นเพียงพอแล้ว เขาจะคิดยังไงอาจไม่สำคัญกว่าเราคิดยังไงกับตัวเอง 

** สำหรับคนที่กลัวการปฏิเสธ/การตัดสินเบื้องต้น เพราะว่าถ้าเป็นโรคแล้ววิธีรับมือต่าง ๆ อาจจะไม่ได้ผล ต้องไปพบผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น ซึ่งการรักษาจะมีหลายขั้นตอน

• การให้ยา
• การทำจิตบำบัด
• การให้เขาได้เรียนรู้การดีลกับสิ่งที่ตัวเองเป็น
• การสนับสนุนที่ดีจากคนรอบข้างหรือ social support 

อ้างอิง

Avoidant Personality Disorder

สาเหตุที่ทำให้รู้สึกว่าตัวเอง Inadequate

Avoidant Personality Disorder Symptoms and Signs

Avoidant Personality Disorder Symptoms