คำพูดของการ Gaslighting ในความสัมพันธ์ที่ได้พบเห็นคำบ่อย ๆ

“เพราะเธอนั้นแหละ เราเลยทะเลาะกันแบบนี้”
“เรื่องแค่นี้เอง คิดมากทำไม”
“ไม่จริงนะ ไม่เคยพูดแบบนี้ มั่วแล้ว”
“เธอ sensitive เกินไปรึป่าว”

Gaslighting

Gaslighting เป็นรูปแบบพฤติกรรมรูปแบบนึงที่พยายาม Emotional Abuse หรือเรียกว่า ทำร้ายจิตใจ หรือ ล่วงละเมิดทางความรู้สึกคนอื่น

ที่ไม่มีใครควรที่จะเผชิญกับพฤติกรรมแบบนี้ โดยพฤติกรรม Gaslighting หรือที่เราเรียกกันว่า การปั่น การบงการ ถ้าเราโดนเราจะเริ่มสับสนกับตัวเอง เริ่มไม่มั่นใจ

จากที่เราคิดว่าเราทำถูก กลายเป็นว่าเรามองว่ามันผิด เรามองว่าคุณค่าในตัวเราเองมันลดลงเรื่อย ๆ ซึ่งพฤติกรรม Gaslight ไม่ได้เกิดกับความสัมพันธ์ในรูปแบบแฟนเพียงอย่างเดียว

ยังสามารถเกิดได้ทั้งความสัมพันธ์แบบเพื่อน ครอบครัวก็ได้ และพฤติกรรมนี้เป็นหนึ่งในความสัมพันธ์ Toxic relationship อีกด้วย 

ที่มา Gaslight

ศัพท์คำว่า “Gaslighting” มีต้นกำเนิดมาจาก บทละครโดย Patrick Hamilton ปี 1938 ที่ชื่อว่า Angel Street เป็นบทละครที่โด่งดังมากในประเทศอังกฤษ

จน Hollywood ซื้อลิขสิทธิ์แล้วเอามาทำเป็นหนังชื่อ Gaslight ในปี 1944 ซึ่งเป็นเรื่องราวของคู่สามีภรรยาคู่หนึ่งที่ฝ่ายสามีพยายามจะปั่นหัวภรรยาให้คิดว่าตัวเองเสียสติ

ด้วยวิธีการชวนเขย่าประสาทเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น หรี่ตะเกียงน้ำมัน (อันเป็นที่มาของชื่อเรื่อง Gaslight) ทำให้ภรรยาเข้าใจว่า คิดไปเองคนเดียว

พยายามปลุกปั่นให้ภรรยาตัดขาดจากสังคมรอบข้าง และค่อย ๆ ทำให้ภรรยาคิดว่าตัวเองเสียสติจริง ๆ

Gaslight สัญญาณว่าเรากำลังโดนปั่น

การ Gaslight เป็นการกระทำที่ทำให้เกิดความวิตกกังวล และอาจส่งผลให้เกิดปัญหาทางสุขภาพจิตอื่น ๆ อีกด้วย 

สัญญาณเตือนที่สามารถพิจารณาได้ทั้งตัวเราเองกำลังเป็นเหยื่อไหม หรือ ตัวเราเองได้ทำพฤติกรรมแบบนี้กับใครหรือเปล่า

• สงสัยในความรู้สึก และความเป็นตัวของเราเอง เช่น ถ้าคน ๆ นั้นพูดอะไรมาถึงแม้จะเป็นเรื่องที่ผิดแต่เราก็คิดว่าไม่ใช่หรอก เขาก็ไม่ได้แย่ขนาดนั้นนี่นา เป็นเพราะเรา คิดมากอ่อนไหวมากเกินไป
• กลัวที่จะแสดงความรู้สึกออกมา เลยเลือกที่จะเงียบ ในบางกรณีบางคนอาจเคยแสดงออกมาแล้วแต่ได้รับการโต้ตอบที่ไม่ดี เลยเป็นความกลัวที่จะสื่อสารออกมา
• รู้สึกถึงคามผิดปกติบางอย่าง แต่ไม่รู้ว่าอะไร
• รู้สึกอ่อนแอ หมดความเชื่อมั่นในตัวเอง และอาจมีภาวะซึมเศร้า เครียด กังวล เพิ่มเติมมาด้วย
• รู้สึกว่าตัวเองโดดเดี่ยว ดีไม่พอ
• สงสัยว่าอะไรคือความจริงกันแน่ และสงสัยว่าเราเป็นแบบที่คนที่เป็นฝ่าย Gaslight บอกมาจริง ๆ เช่น เป็นคนไม่เก่ง ไม่เป็นคนอ่อนไหว
• เป็นฝ่ายขอโทษอยู่ตลอดเวลา
• อีกฝ่าย ทำเป็นเฉยเมย ไม่รู้ไม่ชี้กับสิ่งที่เกิดขึ้น เพื่อหลีกหนีความผิด

อีกอย่างที่สำคัญคือ ผู้กระทำจะพยายามทำยังไงก็ได้ให้สุดท้ายชีวิตเราเหลือแต่เขา และต้องพึ่งพาเขา เหลือเขาอยู่คนเดียวในชีวิต กันเราออกจากคนรอบตัว 

Gaslight ในรูปแบบต่าง ๆ ของความสัมพันธ์

ในรูปแบบของแฟน

“เพราะเธอไม่มีเวลา ฉันเลยไปมีคนอื่น”

แฟนมีคนอื่น แต่บอกว่าเป็นพราะว่าตัวเราเองที่เป็นคนไม่มีเวลา ไม่ใส่ใจ จนเราคิดว่าเป็นเพราะตัวของเราที่ทำให้สัมพันธ์ของชีวิตคู่เป็นแบบนี้

จนลืมถึงความจริงไปว่ามันมีทางออกอื่นอีกนะที่แฟนไม่ต้องไปมีมือที่ สาม การมีมือที่สามไม่ควรเกิดขึ้นในความสัมพันธ์ 

รูปแบบของครอบครัว

ในกรณีที่พ่อแม่มีคำพูดอยากให้เราทำบางสิ่งบางอย่าง โดยอ้างว่าเป็นเพราะพ่อแม่นะลูกถึงมีทุกอย่างอย่างวันนี้

การกระทำนี้ไม่ใช่การปั่นแต่เป็นแนวโน้มให้เรารู้สึกแย่ถ้าเราจะเลือกทำอีกทางนึงที่ไม่ใช่สิ่งที่พ่อแม่ต้องการ

รูปแบบของที่ทำงาน

ความรู้สึกที่เราเหมือนคนไร้ความสามารถในที่ทำงาน ทำเท่าไหร่ก็ไม่ดีพอไม่ได้รับคำชมจากเพื่อนร่วมงานหรือหัวหน้า ๆ ทั้งที่ในความเป็นจริงเราทำได้ดีที่สุดแล้ว

ถ้าเราเป็นตกเป็นเหยื่อ . . .

ฝึกฟังเสียงของตัวเองให้มาก ๆ

พยายามมีสติอยู่เสมอ ช่วงเวลาในการโดนปั่น เรามักจะกังวล ประหม่า ไม่เชื่อถือในตัวเอง สับสน อยากที่จะควบคุมตัวของตัวเอง

เพราะฉะนั้นเราอาจจะจะต้องลองหาใครสักคนที่เราสามารถแชร์เรื่องนี้ได้เพื่อให้เขาคอยคอนเฟิร์มถึงความจริง และดึงสติให้เรา

เก็บหลักฐาน 

เมื่อเรารับรู้ถึงความจริง แต่ผู้กระทำก็ทำให้เราตั้งคำถามกับตัวเราเอง เราต้องพยายามรักษาสิ่งที่เป็นความจริง หลักฐานที่เรามี คำพูด การกระทำต่าง ๆ

ที่เราสามารถมาดูในภายหลังได้เพื่อให้ไม่ให้ตัวเราของเราเองถูกปั่นไปเพียงเพราะคำพูดหรือการกระทำของเขา

กำหนดขอบเขต

การกำหนดขอบเขตความสัมพันธ์ก็สำคัญเหมือนกัน เมื่อเรารู้ว่าสิ่งไหนที่ทำให้เรารู้สึกแย่ในความสัมพันธ์เราขีดเส้นให้ตัวเรา

เพื่อไม่ให้เขาก้าวข้ามขอบเขตมาทำให้เรารู้สึก Toxic

พาตัวเองออกมาจากความสัมพันธ์นั้น

เมื่อไหร่ที่เรารู้สึกแย่มากพอ แล้วเข้าใจแล้วว่าความสัมพันธ์นี้ไม่ควรไปต่อ เราลองพักจากความสัมพันธ์นั้นมาเพื่อรักษาความรู้สึกของตัวเราเอง

ที่มา 

What Are the Signs of Gaslighting?

Red Flags of Gaslighting in a Relationship

Gaslighting and How to Respond