เคยสังเกตเห็นพฤติกรรมตัวเองกันไหม เวลาเราเจออะไรซักพัก มองอะไรซักพัก เราเหมือนถูกสะกดจิต

เช่น มีเพลงฮิตหนึ่งเพลง เป็นแนวเพลงที่โดยปกติจะไม่ฟัง แต่พอฟังได้บ่อย ๆ เพราะได้ยินคนอื่นเปิดก็ชอบเพลงนั้นไปเลย

หรือ การที่เราอยากจะกินอาหารที่เราไม่ชอบกิน แต่เห็นผ่านสื่อบ่อย ๆ วันนี้เห็นซื้อกินดีกว่า 

ทำความรู้จักกับ Mere-Exposure Effect คุ้นเคยกับอะไรแล้ว ไม่อยากเปลี่ยนใจ ชอบแล้ว ชอบเลย ชอบตลอดไป

Mere-Exposure Effect 

Mere-Exposure Effect เป็นกลไกจิตใจที่เกิดขึ้น เมื่อคนเราได้รับรู้ เช่น ได้เห็น ได้ยิน ได้พบสิ่งนั้นมาก่อน

เราจะมีแนวโน้มที่จะยอมรับสิ่งนั้นได้ง่าย หรือไม่ก็ชอบไปเลย โดยไม่จำเป็นต้องเข้าใจสิ่งนั้นอย่างลึกซึ้ง เรียกว่าแค่คุ้น ๆ ก็มีใจให้แล้ว โดยความคุ้นที่ว่านั้นเราอาจจะรู้ตัวหรือไม่ก็ได้ 

คุณ Daniel Kahneman นักวิจัยและนักเขียนหนังสือชื่อดังอย่าง Thinking, Fast and Slow เคยกล่าวไว้ว่า วิธีที่จะสร้างความน่าเชื่อถือได้ ไม่ว่าเรื่องนั้นจะจริง หรือเท็จ คือการพูดซ้ำ ๆ บ่อย ๆ เพราะความคุ้นเคยนั้นแยกความแตกต่างจากความจริงไม่ได้ง่าย ๆ”

เหมือนกับการที่เรากินอาหารร้านเดิม เมนูเดิม ฟังเพลงเดิม ดูหนังเรื่องเดิมได้ซ้ำ ๆ ไม่เบื่อ แม้คนอื่นจะถามเราว่าไม่เบื่อหรอ 

ที่มา 

1960s Robert Zajonc นักจิตวิทยาสังคม ชาวอเมริกัน เชื้อสายโปแลนด์

ซึ่งเป็นอาจารย์ที่ University of Michigan ได้ทำการศึกษาถึงปรากฏการณ์นี้ และพบว่า …

การทดลองฉายภาพตัวอักษรญี่ปุ่น Hirakana บางตัวให้คนที่ไม่รู้ภาษาญี่ปุ่นดู โดยการฉายนั้นแต่ละตัวอักษรจะปรากฏเพียง 1 ใน 30 วินาทีเท่านั้น

แน่นอนว่าสายตาคนมองไม่ทัน แต่เมื่อนำตัวอักษร Hirakana ต่าง ๆ มาให้คนดู ก็พบว่า คนมักจะเลือกตัวอักษรที่ถูกฉายให้ดูแล้วมากกว่า

จึงไม่ต้องสงสัยว่า เมื่อคนเราได้รับรู้หรือมี Exposure กับสิ่งต่าง ๆ นานกว่า 1 ใน 30 วินาที ความคุ้นเคยจะยิ่งมีมากกว่า และตามมาด้วยการยอมรับโดยไม่ยาก

มีการทดลองมากมายเกี่ยวกับ Mere-Exposure Effect เช่น เอาคนแปลกหน้าเดินผ่านเข้าไปในห้องทดลอง

ต่อมาให้คนแปลกหน้านี้มาขอความช่วยเหลือผู้ที่อยู่ในห้อง โดยขอให้ช่วยตรวจอ่านข้อความที่เขาเขียนหน่อย ผลคือมีคนยอมช่วยถึง 50%

ในขณะที่ถ้าลองให้คนแปลกหน้านั้น ปรากฏตัวเดินเข้ามาขอความช่วยเหลือ โดยไม่มีใครเคยเห็นมาก่อนจะมีคนยอมช่วยเพียงไม่ถึง 20%

ตัวอย่างในชีวิตประจำวัน 

• โฆษณา

ทำไมเวลาเราเห็นโฆษณาที่สินค้าซ้ำ ๆ  Ad ที่รันมาซ้ำ ๆ จะสร้างความไม่ชอบหรือรำคาญพอไปนาน ๆ เราจะรู้สึกชอบหรือซื้อตาม

• ดนตรี

ทำไมเรามักจะชอบเพลงที่เราเคยได้ยินมาก่อนมากกว่าเพลงใหม่ ๆ ที่เราไม่เคยได้ยิน แต่เพลงนั้นดันแมสแล้วเราได้ยินบ่อย ๆ

ตามที่สาธารณะแล้วเนื้อเพลงทำนองก็มาวนเวียนในหัวเราจนเราเผลอหลุดร้องออกมาไม่รู้ตัวแล้วบางครั้งก็พัฒนามาเป็นความชอบ

• ความรัก

การที่เราได้ใช้เวลากับใครสักคนมากขึ้น เราจะพบว่าทำไมเขาถึงมีเสน่ห์มากขึ้นบางครั้งก็เป็นสาเหตุว่าทำไมเราถึงเริ่มชอบหรือตกหลุมรักคนใกล้ตัวเรา

เพื่อนสนิท เพื่อนที่ทำงาน เราสามารถนอกจากนี้แล้วเรายังใช้ประโยชน์จาก Mere-Exposure Effect ได้ในเรื่องความรัก

การที่เราได้ใช้เวลากับคนที่เราชอบบ่อย ๆ จะทำให้เขารู้สึกผูกพันกับเรามากขึ้น

• สินค้า

คนมักจะซื้อสินค้าเดิมซ้ำแล้วซ้ำเล่าเพราะความคุ้นเคยกับสินค้าเหล่านั้น ไม่ใช่เพราะเป็นสินค้าที่ดีที่สุดหรือเพราะพอใจกับสินค้านั้น

• การตลาด

Anthony Grimes ศาสตราจารย์วิชาการตลาด มหาวิทยาลัยเชฟฟิลด์ เปิดเผยว่า การที่เราได้เห็นโฆษณาบางตัวเพียงแค่ครั้งเดียวก็ถือว่ามีผลแล้ว

และยิ่งได้เห็นบ่อยครั้งหลักจิตวิทยา Mere Exposure Effect ก็จะทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ

Mere-Exposure Effect แย่ไหม?

Mere-Exposure Effect มีทั้งในแง่ดีและไม่ดีถ้าในแง่ดี ก็จะเป็นเรื่องของการตลาดที่เราเห็นอะไรบ่อย ๆ เราจะคุ้นชิน

อาจจะทำให้เราซื้อสินค้าเหล่านั้นได้มากกว่าสินค้าที่เราไม่เคยเห็น หรือความสัมพันธ์กับผู้คนที่เราได้ใช้เวลาร่วมกันบ่อย ๆ สถานที่ที่เดิม ๆ

ที่ไปแล้วเรารู้สึกดีแต่ในทางที่ไม่ดีคงจะเป็นเรื่อง Comfort Zone เมื่อเราติดอยู่กับอะไรเดิม ๆ ที่เราชอบและสบายใจ คงทำให้เราไม่อยากมองสิ่งใหม่ที่อาจจะดีกว่าเดิม

อาจจะพลาดโอกาส ข้อมูล หรือประสบการณ์อะไรใหม่ๆ

ถึง Mere-Exposure Effect  จะไม่ได้ถึงกับไม่ดีแต่ถ้าเราจากหลีกเลี่ยงเราจะทำยังไงได้บ้าง เพราะบางทีผลกระทบที่เกิดขึ้นนี้ก็รบกวนการตัดสินใจ

• หากเรารู้ว่าเรากำลังติดอยู่กับกับดักอะไรเดิม ๆ เช่น เพลงเดิม หนังเรื่องเดิม ร้านข้าวร้านเดิม เมื่อเรารู้แบบนั้นแล้วเราพยายามที่จะชอบอะไรเดิม ๆ อยู่ไหม เรามีความสุขกับแบบเดิมจริงไหม ลองฟังเสียงตัวเองให้มากเพื่อเปิดโอกาสสิ่งใหม่
• ท้าทายตัวเองออกจาก Comfort Zone ออกจากสิ่งเดิมที่เคยยึดติด เริ่มแรกอาจเป็นไปร้านเดิม แต่ลองสั่งเมนูใหม่ ฟังเพลงจากศิลปินคนเดิมแต่ลองฟังเพลงอื่น ๆ ในลิสต์บ้าง อาจจะทำให้เราเจอประสบการณ์ ด้านอาหาร แนวเพลงใหม่ ๆ ด้วย
• พักจากลูปเดิม ๆ แน่นอนว่าลูปเดิมย่อมเหมือนที่เซฟใจทำให้เรามีความสุข แต่บางครั้งเราก็ต้องปรับเปลี่ยนบ้าง ลองออกไปกิจกรรมใหม่ ๆ ทำ บางสิ่งที่เราคิดว่าชอบแต่พอได้ทำอะไรใหม่ ๆ เราอาจจะกลับมามีแรงเติมไฟให้เราอีกครั้ง

Mere-Exposure Effect คนเราชอบสิ่งที่คุ้นเคยเป็นข้อความง่าย ๆ ที่เราหลงลืม ยกตัวอย่าง คนเรามักไม่ชอบรูปตัวเองในกระจก

เหตุเพราะเราไม่คุ้นเคยกับการมองตัวเองอยู่ก่อนแล้ว ไม่นับว่าไม่มีทางเลยที่คนเราจะเห็นใบหน้าหรือรูปร่างตัวเองได้ทั้งหมดผ่านกระจกเงา

ในขณะที่คนอื่นมองเห็นร่างกายและใบหน้าของเราทั้งหมดได้มากกว่าและคุ้นเคยกว่า ถึงวันนี้ปรากฏการณ์นี้ยิ่งเห็นเด่นชัด

ทุกครั้งที่เราถ่ายรูปเรามักไม่พอใจภาพที่ออกมา ในขณะที่คนอื่นจะพูดว่าเธอก็เป็นแบบนี้อยู่แล้ว

แม้กระทั่งเรื่องเสียง คนเราไม่ได้ยินเสียงของตัวเองตามที่เป็นจริงเพราะเสียงบางส่วนผ่านกะโหลกศีรษะออกมาด้วย เ

ราจึงมักประท้วงว่าเสียงของเราในเครื่องบันทึกเทปไม่ตรงกับเสียงของเราที่แท้จริง แต่คนที่ฟังจะบอกว่าเสียงของเธอก็เป็นแบบนี้อยู่แล้ว

ที่มา :

Mere Exposure Effect ทำไมยิ่งเห็นหรือได้ยินอะไรบ่อยๆ ถึงเริ่มชอบสิ่งนั้น

Mere Exposure Effect: How Familiarity Breeds Attraction