เวลาที่เจอสถานการณ์ที่ไม่ปลอดภัยกับตัวเอง หลายคนก็เลือกวิธีการ โทษตัวเอง ด้วยรูปแบบการด่าทอตัวเอง หรือการลดคุณค่าตัวเอง

บทความนี้ Alljit ร่วมกับ คุณรัชดาภรณ์ ศรีวิลัย นักจิตวิทยาคลินิก พูดคุยทุกประเด็นในเรื่องสุขภาพใจ ทำความเข้าใจตัวเองให้มากขึ้น เพื่อที่จะลดและรับมือการโทษตัวเอง

ทำไมเราถึงเกิดความ คิดโทษตัวเอง

การโทษตัวเองเป็นกลไกลธรรมดาของทุกคน ทุกคนล้วนเคยผ่านการโทษตัวเองมาทั้งนั้น แต่ถ้าวันหนึ่งเราเกิดการโทษตัวเองมากเกินไป

ก็อาจจะส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตของตัวเองได้เช่นกัน การโทษตัวเองมาจากการที่เราคิดว่าเราไม่ดี เราไม่เก่ง และชอบคิดว่าตัวเราดีไม่พอ

เกิดจากการที่ตัวเราประเมินศักยภาพตัวเองต่ำเกินมาตรฐาน หรือนำตัวเราเองไปเปรียบเทียบกับคนอื่น จึงทำให้เกิดจากลดคุณค่าในตัวเอง

การโทษตัวเองก็เกิดมาจากการเลี้ยงดูได้บางครอบครัวที่ไม่ชื่นชมลูก ก็จะทำให้เกิดความฝังใจในวัยเด็ก และทำให้เป็นคนที่โทษตัวเองได้เช่นกัน

ข้อเสียของการชอบ โทษตัวเอง

1. เมื่อเรากลายเป็นคนที่เราโทษตัวเองบ่อย ๆ จนเกิดความเคยตัวจะทำให้เราเป็นคนที่มีลักษณะที่ จัดการกับอารมณ์ของตัวเราเองมากยิ่งขึ้น

2. มีการคิดสอดคล้องกับเหตุการณ์ที่ไม่ได้เกิดขึ้นจริง มักจะคิดว่าสถานการณ์เลวร้ายทุกอย่างที่เกิดขึ้นที่เป็นแบบนี้เพราะตัวเองหมดเลย 

3. ปิดกั้นตัวเองออกจากสังคมเพราะไม่อยากรู้สึกเสียใจ รู้สึกแย่ และผิดหวังจากความคาดหวังของคนอื่น 

4. บางคนเลือกที่จะโทษตัวเองไปก่อนเพื่อที่จะไม่ให้คนอื่นรู้สึก และเลือกที่จะรับผิดเองเวลาเจอออะไรแย่ ๆ

ข้อดีของการ โทษตัวเอง

การที่เราโทษตัวเองไม่ใช่ข้อเสียอย่างเดียว แต่ก็มีข้อดีบางอย่างที่ปะปนมาด้วย คือ เรารู้จักประเมินความสามารถตัวเองว่าตัวเองมีข้อจำกัดอะไร

และข้อดีของการโทษตัวเองก็มีงานวิจัยที่คนจำนวนมากเลือกใช้ประโยชน์ของการโทษตัวเอง เพื่อให้ชีวิตได้พัฒนาศักยภาพมากยิ่งขึ้น

แต่บางคนที่โทษตัวเองมากเกินไป อาจจะไม่สามารถนำข้อดีของการโทษตัวเองไปพัฒนาศักยภาพได้ ฉะนั้น ควรที่จะโทษตัวเองอย่างพอดี และรับมือเวลาตัวเองรู้สึกโทษตัวเองได้ด้วย

สังเกตว่าตัวเองเป็นคนที่ชอบ โทษตัวเอง มากเกินไปหรือไม่

ถ้าใครเริ่มสังเกตว่าตัวเองว่ามักจะมีเหตุการณ์คำพูดต่าง ๆ ที่ดึงเข้าหาไม่ว่าจะเกิดเหตุการณ์อะไรขึ้น เช่น การทะเลาะกับแม่ แล้วโทษตัวเองว่าเราเป็นลูกที่ไม่ดีเลย หรือ ทะเลาะกับแฟน

เราก็จะมักมาโทษตัวเองว่าเราดีไม่พอเลย ให้ลองมาจับสังเกตตัวเอง ว่าเรามีคำพูดติดปากเหล่านี้ที่เกิดขึ้นกับเราอยู่เสมอหรือไม่

ถ้าใช่ลองมาปรับเปลี่ยนพฤติกรรมกับการโทษตัวเองให้ลดลง โดยให้รับมือกับสาเหตุที่เกิดขึ้นทบทวนสาเหตุที่ทำให้เกิดเหตุการณ์จริง ๆ เพื่อลดการโทษตัวเองให้น้อยลง

การรับมือเมื่อรู้สึก โทษตัวเอง

พยายามเข้าใจเหตุผลที่ซ่อนอยู่เบื้องหลังว่าทำไมเราถึงโทษตัวเอง เช่น ถ้าเราโทษตัวเองเพราะอยากได้รับการยอมรับจากผู้อื่น

อยากให้ลองตั้งคำถามกับตัวเองว่าสิ่งที่เราได้โทษตัวเองไปมันคุ้มค่าแล้วหรือยัง ถ้าคำตอบไม่ได้คุ้มค่าเราก็ต้องเลือกกลไกลการแก้ปัญหาอื่น ๆ

พยายามฟังเสียงตัวเองให้มาก ๆ นึกถึงเหตุผลสาเหตุที่ทำให้เราโทษตัวเองก็จะช่วยลดการที่เราโทษตัวเองได้มากยิ่งขึ้น

เมื่อเรารู้สึกโทษตัวเองอยากให้เราลองดึงตัวเองมาจากสิ่งที่เราได้ตัดสินใจโทษตัวเองลงไป ดึงตัวเองออกมาเพื่อมองและทบทวนว่าเราไม่ดีจริงหรือเปล่า เราสามารถตอบคำถามได้ไหมในสิ่งที่เราคิดว่าเราไม่ดี

ถ้าตอบไม่ได้อยากให้ลองทบทวนว่าที่จริงแล้วสาเหตุมาจากอะไร อย่าโทษตัวเองจนทำให้เรารู้สึกว่าเราเป็นแบบนั้นจริง ๆ ลองมองหาต้นเหตุและพูดคุยกับตัวเอง จะทำให้เรารับมือและลดการโทษตัวเองได้